Hoạt động mua bán - sáp nhập doanh nghiệp đang có nhiều chuyển biến mạnh mẽ, tạo ra những thay đổi lớn trong đời sống kinh doanh và nền kinh tế.
Buổi tọa đàm có sự tham gia của khoảng 50 doanh nhân. Ảnh: Thanh Hảo
Tại sao các nhà đầu tư, các doanh nghiệp trong và ngoài nước vẫn tiếp tục làm M&A, ngay cả khi kinh tế vĩ mô bất ổn, thị trường rất khó khăn? Đó là nội dung cuộc toạ đàm trực tuyến "Mua bán – sáp nhập doanh nghiệp trong bối cảnh kinh tế nhiều chuyển động" do Sài Gòn Tiếp Thị tổ chức từ 8 giờ 30 – 12 giờ ngày 2/6 tại trụ sở báo Sài Gòn Tiếp Thị, 25 Ngô Thời Nhiệm, quận 3, TP.HCM.
Mở đầu buổi tọa đàm, ông Nguyễn Trung Kiên, Giám đốc điều hành công ty TNK Capital cho biết, thương vụ M&A tại thị trường Việt Nam khá sôi động trong nhiều năm nay.
Năm 2008, theo thống kê chưa đầy đủ, thị trường ghi nhận có 162 thương vụ M&A trị giá 1,12 tỉ USD, bước sang năm 2009 số thương vụ tăng lên đáng kể với 295 thương vụ và tổng trị giá 1,14 tỉ USD. Năm 2010 là năm có số thương vụ M&A khá cao: 345 với tổng giá trị 1,75 tỉ USD.
Ông Nguyễn Trung Kiên, Giám đốc điều hành TNK Capital. Ảnh: Thanh Hảo
Theo ông Kiên, trong hàng ngàn thương vụ M&A có nhiều thương vụ khá lớn: Thành Thành Công mua các doanh nghiệp mía đường, ICP mua lại Thuận Phát, ICA mua IC Việt Nam, STIC mua cổ phần của Hoa Sen Group… Ông Kiên cho biết: có nhiều lý do cho hoạt động M&A ngày càng phát triển: doanh nghiệp muốn "hợp nhất" các doanh nghiệp khác trong cùng lĩnh vực, hoặc là nhu cầu phát triển theo ngành ngang – ngành dọc, tăng vốn, thanh lọc những ngành nghề / lĩnh vực thứ yếu, mở rộng hoạt động của doanh nghiệp…
Trong phần báo cáo của mình, ông Kiên cho rằng, các thương vụ M&A tại Việt Nam cho đến nay chủ yếu từ các quỹ tài chính đầu tư vào doanh nghiệp. "Thời điểm nào cho hoạt động M&A diễn ra là quyết định của chính doanh nghiệp nhưng khi đã tính thì phải xúc tiến nhanh, càng nhanh càng tốt", ông Kiên nói.
Theo ý kiến cá nhân, ông Kiên cho rằng, hoạt động của lĩnh vực M&A ngày càng phát triển vì những lý do sau: thị trường tài chính đã phát triển, doanh nghiệp trong từng ngành nghề còn quá manh mún, sự bất ổn của nền kinh tế và thay đổi cấu trúc thị trường cần có những cá thể thích nghi tốt nhất. Hiện nay, các doanh nghiệp khi đàm phán hoạt động M&A còn tồn tại nhiều yếu tố: quyết định dựa trên cảm tính, mua / bán dựa trên quan hệ, đặt tiền cọc trước còn lại tính sau, khảo sát sơ sài, cảm nhận trên kinh nghiệm là chính, hợp đồng mua bán sơ sài, thâu tóm doanh nghiệp "thù địch"…
Ông Trương Nhật Quang, Công ty luật YKVN. Ảnh: Lê Quang Nhật
Những vấn đề pháp lý của hoạt động M&A
Ông Trương Nhật Quang, Công ty luật YKVN đã có bài phân tích về hoạt động M&A tại Việt Nam trong thời gian qua. Ông Quang cho rằng, M&A tại Việt Nam phần lớn là giao dịch mua bán cổ phần (vốn) chứ không phải là mua bán tài sản vì những vấn đề rắc rối về thủ tục pháp lý; các giao dịch M&A tại Việt Nam chủ yếu nhắm đến các công ty chưa niêm yết, quy mô giao dịch nhỏ nên không có sự thay đổi về nhân sự kiểm soát công ty…
Theo ông Quang, khi nhắm đến hoạt động mua doanh nghiệp, các doanh nghiệp chủ động cần quan tâm đến những loại giấy phép quan trọng của công ty, nếu là các ngành nghề đặc biệt phải có sự chấp thuận của cơ quan có thẩm quyền cho phép, chú ý đến "giới hạn quyền sở hữu" theo quy định của nhà nước cho từng ngành nghề. Đặc biệt, hiện nay nhiều doanh nghiệp không chú ý đến "thị phần". Ông Quang cho rằng, nếu giao dịch M&A thành công, tạo ra thị phần từ 30 - 50% phải được sự chấp thuận của cơ quan quản lý cạnh tranh.
Ông Quang còn lưu ý đến yếu tố hạn chế quyền chuyển nhượng của các doanh nghiệp đã cổ phần, quyền chống "pha loãng cổ phần, cổ phần phát hành riêng lẻ, chứng khoán có thể chuyển thành cổ phần", những thông tin "bí mật và nhạy cảm" của từng doanh nghiệp và những thông tin nội bộ.
Theo quy định của chứng khoán Việt Nam, khi mua 25%, 51%, 65% và 75% cổ phần của công ty đại chúng, phải thực hiện "chào mua công khai theo quy định", ông Quang cho biết thêm. Quy trình này phải thực hiện qua 3 bước: công bố và xin thực hiện hồ sơ chào mua công khai, tiến hành mua công khai, sau đó bên mua báo cáo với các cấp có thẩm quyền và công bố thông tin. Thời gian thực hiện quy định chào mua công khai không quá 90 ngày.
Ông Nguyễn Trung Hậu, Giám đốc công ty cổ phần Bêtông 6. Ảnh: Thanh Hảo
M&A ở Việt Nam – nhìn từ những thương vụ
Ông Nguyễn Trung Hậu, Giám đốc công ty cổ phần Bêtông 6 (tiền thân là công ty bê tông 620 Châu Thới, trực thuộc tổng công ty xây dựng công trình giao thông 6, bộ Xây dựng) cho biết mục tiêu chiến lược của doanh nghiệp là nhắm vào cung ứng vật liệu xây dựng cho thị trường trong nước.
Ông Hậu cho biết, trước đây 620 chỉ tập trung vào việc đúc cấu kiện và thi công công trình. Khi đầu tư vào công ty với tên gọi mới là Bêtông 6, chiến lược công ty chọn nhiều lĩnh vực để đầu tư với nhiều cách tìm đường ra cho sản phẩm bằng cách tiếp thị, hợp tác với các doanh nghiệp khác, mở rộng kênh phân phối…, trong đó đã chọn đầu tư lĩnh vực là xây dựng nhà máy xi măng.
Theo ông Hậu, quý vốn nhất là con người, tạo môi trường để đội ngũ này làm việc. Hiện nay, Bêtông 6 được tham gia vào nhiều dự án xây dựng công trình giao thông. Khi chuyển sang mô hình mới, nhiều ý kiến cho rằng sẽ "lệch hướng" theo tư duy của một công ty nhà nước nhưng trên thực tế, hoạt động của Bêtông 6 ngày càng hiệu quả hơn nhờ có chiến lược và cách tuyển dụng nhân sự.
Ông Cao Tiến Vị (đứng) cho rằng: "cần phải chuẩn bị càng chi tiết càng tốt vì "khi đụng chuyện mới thấy phức tạp như thế nào. Cần phải chuẩn bị từng câu, từng chữ". Ảnh: Lê Quang Nhật.
Ông Cao Tiến Vị, Giám đốc công ty giấy Sài Gòn cho biết: nhà đầu tư khi tiến hành M&A vào doanh nghiệp nào đó là mua sự kỳ vọng của họ vào doanh nghiệp đó như thế nào vì vậy, doanh nghiệp phải tìm nhiều cách để thu hút sự quan tâm của nhà đầu tư.
Dù kinh tế khó khăn, nhưng Giấy Sài Gòn đã tạo được niềm tin cho nhà đầu tư bằng những chính sách đầu tư mở rộng sản xuất: xây dựng nhà máy giấy Mỹ Xuân II với vốn đầu tư khoảng 2.000 tỉ đồng (dự kiến tháng 6/2011 đi vào hoạt động. "Tâm thế của doanh nghiệp phụ thuộc vào thực tế của doanh nghiệp đó như thế nào. Nếu cần tiền, vị thế doanh nghiệp sẽ khác. Nếu doanh nghiệp lớn mạnh, có nhiều nhà đầu tư dòm ngó, lúc đó doanh nghiệp sẽ có quyền lựa chọn nhà đầu tư", ông Vị chia sẻ.
Theo ông Vị, chuyện mua bán doanh nghiệp là quá trình lâu dài. Với đặc thù ngành nghề cần chi phí để đầu tư công nghệ. Giấy Sài Gòn cổ phần vào năm 2003, sau đó bán cổ phiếu vào năm 2007. Từ năm 2008 – 2011, đã tiếp xúc nhiều nhà đầu tư để cần vốn xây dựng nhà máy giấy Mỹ Xuân II nhưng có duyên với hai nhà đầu tư đến từ Nhật Bản là Daio và Bridgehead.
Ông Nguyễn Công Ái, Phó tổng giám đốc công ty KPMG. Ảnh: Lê Quang Nhật
Tại buổi tọa đàm, Nguyễn Công Ái, Phó tổng giám đốc công ty KPMG chuyên tư vấn, khảo sát tài chính, nghiên cứu thị trường cho rằng, cần chuẩn bị sẵn về mục tiêu chiến lược, hoạt động của doanh nghiệp để nhà đầu tư dễ dàng tìm hiểu doanh nghiệp. Theo ông Ái, dù kinh tế khó khăn nhưng hoạt động M&A trong năm 2011 sẽ mạnh hơn thời điểm năm 2007 vì nhiều doanh nghiệp đang thiếu tiền, cần bán doanh nghiệp để có vốn đầu tư. Có nhiều nhà đầu tư đến từ Mỹ nhận định thị trường Việt Nam là thị trường tiềm năng.
"Một doanh nghiệp có nhiều nhà đầu tư chiến lược vậy thì họ phát triển theo chiến lược nào? Theo tôi, chỉ nên có một nhà đầu tư chiến lược để doanh nghiệp phát triển đúng với mục tiêu của nhà đầu tư đó. Doanh nghiệp Việt Nam như một "cô gái đẹp nhưng quá chảnh", ngồi một chỗ chờ các chàng trai đến! Tại sao "cô gái đẹp" không tích cực đi tìm đối tác chiến lược trong nước và cả nhà đầu tư ở nước ngoài?", ông Ái phân tích.
Ông Vị cho rằng, cần phải chuẩn bị càng chi tiết càng tốt vì "khi đụng chuyện mới thấy phức tạp như thế nào. Cần phải chuẩn bị từng câu, từng chữ".
Ông Trương Nhật Quang cho rằng, khi làm việc với các đối tác cần chuẩn bị đủ về con người đủ kiến thức: luật, tư vấn tài chính…, sẽ không bị đối tác nước ngoài xem thường. Ông Quang còn cho biết, hiện nay tại Việt Nam, khoảng 4 – 5 công ty tư vấn có đủ năng lực để tư vấn cho các doanh nghiệp khi tiến hành M&A.
Công ty cổ phần quạt Việt Nam (Asia) vừa được tập đoàn BES của Pháp mua lại 65% cổ phần. Ông Vũ Đình Phương, Chủ tịch hội đồng quản trị công ty nhận xét: "Thà làm ông chủ nhỏ trong một tập đoàn lớn hơn là làm ông chủ lớn của một công ty nhỏ". Theo ông Phương, doanh nghiệp sản xuất quạt hiện nay "chỉ làm 6 tháng mùa nắng, còn muà mưa công nhân thất nghiệp". Làm gì để thoát ra tình cảnh như vậy là chuyện mà Asia đi tìm.
Ông Vũ Đình Phương, Chủ tịch hội đồng quản trị công ty cổ phần Quạt Việt Nam. Ảnh: Lê Quang Nhật
Không phải hợp tác nào cũng thuận tiện cho hoạt động của công ty. Trước đây, Asia muốn mở 100 cửa hàng bán hàng trực tiếp (đã mở được 50 cửa hàng) nhưng đối tác chỉ muốn Asia tập trung vào sản xuất sản phẩm để thu lợi nhuận cao hơn. Dù là doanh nghiệp nhỏ nhưng khi M&A cần có chuyên gia về tư vấn để hoạt động về sau không bị đối tác "gây khó". Trước khi đến với BES, đã có 20 nhà đầu tư đến với Asia. Đã có tập đoàn từ Trung Quốc muốn mua 80% Asia mà điều kiện kèm theo là họ không quan tâm về giá cả do Asia đưa ra. Sau tính toán, không bán cho tập đoàn này vì biết rõ cách làm ăn của họ. "Rút kinh nghiệm từ những lần đầu tư trước đây, cần có chuyên gia tư vấn với những tình huống có lợi cho doanh nghiệp về sau", ông Phương nói.
Nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ của Việt Nam vì xuất phát từ gia đình nên rất khó để phát triển lớn mạnh. "Muốn đi lên, cần có đối tác để thêm vốn, công nghệ và tái cơ cấu hệ thống quản trị. Ban đầu, khi thay đổi quy trình làm việc, đã có đến 80% công nhân đã bỏ việc nhưng sau đó, thấy công ty ngày càng phát triển nên họ quay lại làm việc", ông Phương chia sẻ thêm.
Mệt mỏi ở khâu nào?
Lê Thị Tố Hải, Giám đốc công ty dịch vụ Trái Tim Vàng chuyên về dịch vụ Yoga hỏi rằng: trong quá trình đàm phán với đối tác, khâu nào tốn thời gian nhất? Theo ông Vị, tùy theo trình độ đối tác. Ông Vị cho biết, đối tác Nhật chỉ cử chuyên gia tư vấn, chỉ hỗ trợ, không "bao cấp", lãnh đạo vẫn là người Việt Nam.
Theo ông Nguyễn Trung Kiên, khâu "mệt mỏi" trong quá trình đàm phán chính là giá của doanh nghiệp cần bán. Còn theo ông Vị, khi mua doanh nghiệp, đối tác Nhật Bản lại chọn vấn đề môi trường, sau đó là quyền lợi của mỗi bên như thế nào?
Nhiều ý kiến của chuyên gia trong ngành cho rằng giao dịch M&A đang là nhu cầu, là xu hướng tất yếu tại Việt Nam. Ảnh: Lê Quang Nhật
Bà Dương Thu Nga, Giám đốc công ty A&T hỏi vần đề định giá công ty như thế nào để bán được công ty không bị "hố", còn đối tác chấp nhận được. Ông Nguyễn Trung Kiên cho rằng có nhiều điều kiện để định giá, tùy thuộc về uy tín của công ty, điều kiện kinh tế thực tế, đàm phán của hai bên…
Khi định giá công ty, bà Lê Thanh Nguyên, Giám đốc điều hành công ty quạt Cofaco, có nên tính tới giá trị thị trường, nhất là thị trường nước ngoài? Ông Kiên cho rằng, sẽ tính hết vào giá trị của doanh nghiệp, vấn đề giá trị đó được đối tác chấp nhận hay không.
Ông Nguyễn Hoàng Ly, Giám đốc công ty Cộng đồng Việt hỏi về vấn đề "hậu" M&A, ông Nguyễn Trung Hậu cho rằng phải tìm nguồn vốn và vấn đề sử dụng con người. Còn theo ông Vị, tùy theo quan điểm của nhà đầu tư mà hoạt động của doanh nghiệp hướng tới. Trong quá trình đàm phán, cần xác lập những mục tiêu cần làm: giá trị, chất lượng…
Đến quá trưa, buổi tọa đàm vẫn còn "nóng", đúng như nhận định của các chuyên gia rằng M&A đang là xu hướng tất yếu tại Việt Nam hiện nay. Trong khó khăn, việc mua bán, sáp nhập doanh nghiệp có thể giúp rất nhiều cho doanh nghiệp phát triển, vượt qua "phong ba bão tố". Vấn đề chính yếu mà các chuyên gia lưu ý là doanh nghiệp cần chuẩn bị đầy đủ tất cả những gì cần thiết, kể cả tâm lý "không còn làm chủ" trước khi tính đến chuyện mua bán, sáp nhập doanh nghiệp của mình.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét